Градење на отпорност на климата и паметни енергетски системи во Северна Македонија

by Elena Nikolovska | Sep 19, 2024 | Енергија, Клима, Настани

Како и многу земји од Западен Балкан, и Северна Македонија се соочува со значителни промени во климата поради екстремните временски услови. Периодите на топлотните бранови се посилни и подолги, дури и екстремни, а од друга страна, некогаш нормалните дождливи периоди на секои неколку дена сега се пократки со скромни врнежи, додека обилните дождови сега предизвикуваат штетни поплави. Ова, меѓу другото, предизвикува младите земјоделци да се откажат од земјоделството, додека многу млади Македонци бараат можности во странство. Ова беа само дел од пораките што дојдоа од учесниците на работилницата со наслов „Градење климатска отпорност и паметни енергетски системи“ организирана од Екоцивилизација, а предводена од д-р Виолета Булц и невладината организација Еко-Свест, како локален партнер, која се одржа во Скопје во среда, 18 септември. 

Како што беше истакнато на климатската сесија предводена од климатологот Олександра Хераскина, Европа се загрева двојно повеќе од глобалниот пораст, но во свет со пораст на глобалните температури над 1,5 °C, луѓето од Западен Балкан мора да бидат подготвени да живеат со клима која е за 3 степени потопла. Извештајот на Светската метеоролошка организација (СМО) потврди дека 2023 година била најтоплата година досега, со просечна глобална температура блиску до површината на 1,45 °C над основната прединдустриска линија, потсети Хераскина. Прикажувајќи ја споредбата помеѓу климатските ризици и ранливоста меѓу Западен Балкан и земјите од ЕУ, Хераскина истакна дека топлотните бранови низ овој регион, вклучително и Северна Македонија, се очекува да се зголемат по интензитет, времетраење и фреквенција, веројатно за шест до осум пати годишно. Но, од друга страна, климатските промени се двигател за меѓусебно поврзани социјално-економски безбедносни ризици, бидејќи екстремните временски настани и исцрпувањето на подземните води доведуваат до продуктивност на трудот, социјална фрагментација, вода, храна, како и предизвици за енергетската безбедност, и сиромаштија, што е тесно поврзана со зголемените трошоци за живот и понатаму со политичката нестабилност и насилни конфликти.

Човековото здравје е под огромно влијание на сето тоа, па оттука се повеќе работи поврзани со климатските промени ставаат стрес на менталното здравје, додаде Хераскина, додека основачот на Екоцивилизација д-р Виолета Булц истакна дека затоа холистичкиот пристап е задолжителен, а климатските промени треба да бидат адресирани во сите можни области, вклучително и енергетскиот сектор каде што инфраструктурата е особено загрозена. Имајќи во предвид и здравјето на луѓето, дрвјата и зелените површини се клучен аспект во урбанистичкото планирање бидејќи треба да се изгради целата инфраструктура имајќи ги предвид климатските промени, додаде таа. Но, за да се одговори на сите клучни предизвици кои ги носат климатските промени, неопходно е да се стават конкретните проблеми „на маса“ и отворено да се разговара за нив – во дискусијата активно да се вклучат претприемачи, инженери, медицински професионалци, политичари, едукатори, екологисти, научници, земјоделци.

„Кога инженерот ќе добие конкретен проблем, тој веднаш ќе започне да го бара решението! таа ги уверуваше учесниците како електроинженер по струка и оттука ги покани да разговараат за болните теми со целосна транспарентност. Покрај важноста на идното инфраструктурно планирање, клучно е и за повторно прилагодување на постоечката инфраструктура”, рече Булц, поврзувајќи ги точките помеѓу сите сектори, од инфраструктурата до здравството, бидејќи сè што негативно влијае на нашата благосостојба, почнувајќи од безбедноста на домаќинствата и секојдневниот живот, директно влијае на човечкото ментално и целокупно здравје што доведува до благосостојба на целата цивилизација.

Северна Македонија историски се потпира на јаглен за производство на електрична енергија, но земјата прави значителни чекори во транзицијата кон обновливите извори на енергија, особено соларната и ветерната енергија. Владата ја започна „Националната енергетска стратегија“ за намалување на емисиите на јаглерод и зголемување на уделот на обновливите извори во енергетскиот микс. Значајни проекти вклучуваат изградба на соларни централи од големи размери, како што е соларната централа Осломеј со моќност од 10 MW, изградена на местото на поранешен рудник за јаглен. Оваа транзиција не само што ги намалува емисиите на стакленички гасови, туку и ја подобрува климатската отпорност преку диверзификација на изворите на енергија. Со намалувањето на зависноста од јаглен, Северна Македонија е помалку ранлива на нарушувања предизвикани од настани поврзани со климата, како што се недостигот на вода што влијае на јагленот и хидроцентралите. Од друга страна, обновливите извори на енергија, особено соларната, се препознаваат како сектор кој создава работни места и промовира одржлив економски раст во земјата, па и пошироко во регионот.